Bedrijfstakpensioenfondsen & The Flintstones: “Wilma, open this door”!!

Veel wijzigingen die in versneld tempo over pensioenfondsen worden uitgestrooid, hebben te maken met de verschuiving in de opvatting over pensioenfondsen. Waar deze vroeger vooral werden gekwalificeerd als sociale instellingen (instituut van sociale partners in een sector met een sociaal doel), worden ze meer en meer beoordeeld als een financiële instelling. In ieder geval worden de fondsen door de toezichthouders meer en meer als zodanig behandeld.

Op zich is dat niet zo verwonderlijk in een tijdperk, waarin de financiële wereld onze samenleving er vies van langs geeft, en onze politiek tot op heden geen antwoord heeft gevonden op de ongezonde machtspositie die met name de banken blijken te hebben en weten te behouden. Maar het geeft wel zorgen over de sociale doelstelling van de pensioenfondsen. Zeker vanuit sociale partners is de vraag waarneembaar of verdere professionalisering van pensioenfondsbesturen door externe professionals, niet zal leiden tot verwijdering van de belanghebbenden. Ik deel die zorg.

Maar tegelijkertijd mis ik bij de sociale partners in de pensioenfondsen zelf een breed sociaal-maatschappelijk verantwoordelijkheidsgevoel. In artikel 121 van de Pensioenwet wordt aan bedrijfstakpensioenfondsen de mogelijkheid gegeven om bedrijven op vrijwillige basis te laten aansluiten bij een bedrijfstakregeling. In de praktijk is er slechts een enkel fonds dat die mogelijkheid ook werkelijk professioneel heeft uitgewerkt en daarmee de partijen een alternatief biedt in de huidige - o zo moeilijke - pensioenmarkt. 

Vrijwillige aansluiting bij een bedrijfstakpensioenfonds is een interessant alternatief, naast bijvoorbeeld een eigen fonds, al dan niet herverzekerd, of een verzekeringscontract. Elke vorm heeft eigen kenmerken. Een vrijwillige aansluiting bevat andere vormen van solidariteit, andere vormen van zekerheid (en onzekerheid) en is daarmee een andersoortig product met daarmee ook een andere prijsstelling. In een markt, waarin veel pensioencontractanten met de rug tegen de muur over hun toekomst moeten beslissen, is er behoefte aan (meer) keuzemogelijkheden.
Ik wil de sociale partners in de pensioenfondsen oproepen actiever de deuren te openen voor die vrijwillige aansluitingen en zo zelf invulling te geven aan hun maatschappelijke verantwoordelijkheid. Als je die invulling nu niet zelf weet te geven, heb je ook geen recht van spreken als je in de toekomst je sociale verantwoordelijkheid kwijtraakt aan externe bestuurders, die een fonds clean als financieel instituut technocratisch zullen leiden.