Wie is verantwoordelijk voor werkplezier?

Het is lastig om werkdruk op de agenda te krijgen. Zeker als het gaat om knelpunten en oplossingen op organisatieniveau, bijvoorbeeld een andere manier van werken, aan de slag met ontwikkeling of het doen van een investering. Dat kan spannend en belastend zijn, zowel voor werkgevers, als voor werknemers. Het belang om te werken aan werkdruk - of veel beter gezegd: werkplezier - is echter groot. Werkdruk is de meest voorkomende beroepsziekte in Nederland en kan leiden tot werkstress, uitval en langetermijnproblemen. Daarom onze zoektocht: hoe zet je werkplezier op de kaart? En daarbij hoort de vraagt: wie doet dat?

Wat we weten over werkdruk
Samen met sociale partners stelde TNO een model over werkdruk op. De basis voor werkstress is een disbalans tussen de inhoud en organisatie van het werk, en de regelmogelijkheden van medewerkers. Twee situaties zijn kenmerkend:

• Medewerkers krijgen structureel het werk niet af of kunnen niet de vereiste kwaliteit leveren.
• Er is onduidelijkheid of onzekerheid over wat er van medewerkers wordt verwacht, bijvoorbeeld bij een reorganisatie.

Of werkdruk leidt tot werkstress hangt af van individuele factoren en buffers, zoals steun van je collega’s en herstelmogelijkheden. Ook hebben individuele kenmerken invloed op hoe je de balans tussen je werk en je mogelijkheden ervaart.

Bekijk hier het model van TNO.

Een individueel probleem?
Waar de ene persoon werkdruk ervaart, hoeft een ander dit dus niet te doen. Bovendien kunnen sommige mensen beter omgaan met werkdruk dan anderen. Maakt dat je als werknemer verantwoordelijk? Er zijn veel mogelijkheden om individueel te werken aan het omgaan met en voorkomen van werkdruk. Denk bijvoorbeeld aan tijdsmanagement, assertiviteit, denkpatronen en emoties. Het biedt individuele werknemers de mogelijkheid om zelf invloed uit te oefenen op hun werksituatie.

Daarnaast is het belangrijk om na te denken over de vraag wat een reële werkbelasting is. Hoeveel mag je van werknemers verwachten? Hoe zijn bevoegdheden geregeld in de organisatie en past dat bij de taken van iedereen? Dit zijn vragen die over het organisatieniveau gaan en die vaak verstopt worden.

Hoe pakken we het samen op?

Werkdruk aanpakken vraagt, zoals ook TNO benadrukt, als eerste om draagvlak en dialoog. Ik noem ze in één adem, maar het zijn twee heel verschillende dingen. Om in dialoog te gaan, heb je draagvlak nodig: met iemand die niet wil praten, is het lastig zoeken naar gemeenschappelijke grond onder je voeten. Het niet-willen praten kan van twee kanten komen: vanuit werkgevers en medewerkers. Mijn ervaring is dat kennis en de ruimte om open na te denken over werkplezier, in dat geval het meest helpen.

Maar nu heel concreet
‘De ruimte om open na te denken’, dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Daarom nu heel concreet: wat kun jij - als OR-lid, als medewerker, als HRM’er, als vakbondsbestuurder - doen om op organisatieniveau aan de slag te gaan met werkplezier?

• Verzamel kennis over wat werkdruk inhoudt en veroorzaakt.
• Maak een inventarisatie in de organisatie: waar zitten wat jou betreft de aandachtspunten? Bij de hoeveelheid werk, bij de mogelijkheden die medewerkers hebben, bij de buffers? Online vragenlijsten als Het Werkdrukkompas kunnen daarbij goed helpen. Je kunt daar ook een vergelijking maken met de antwoorden van andere bedrijven in je branche.

Als je aandachtspunten ziet ...

• Denk vervolgens niet meteen aan dé oplossing die jij ziet; laat nog even open wat je aan de knelpunten zou kunnen doen.
• Ga namelijk eerst in gesprek met anderen: je team, je leidinggevende, je OR. Kijk of ze je mening delen, bespreek waar het probleem zich vooral voordoet en wat de effecten van het probleem zijn.
• Daag elkaar vervolgens uit om verschillende oplossingen voor knelpunten te verzamelen, bijvoorbeeld in de arbocatalogus, door te googelen, door op sociale media input te verzamelen, #durftevragen.
• Ga over de verschillende oplossingen in gesprek: wat zouden jullie kunnen proberen? Kun je iets afspreken om een tijdje te doen en te zien op welke manier dat de werkdruk verandert?

Ontdekken en verkennen
Ontdekken en verkennen, daar gaat het dan ook om. Dat kan iedereen op gang brengen en daar kun je gerust verantwoordelijkheid voor nemen.