De logica van onbelaste reiskosten

Is het vanzelfsprekend dat veel Nederlanders ver van hun werk wonen en dat dit - tot vandaag - door onbelaste reiskostenvergoeding mogelijk werd gemaakt? Nee, vanzelfsprekend is het niet. Veel buitenlanders kijken raar op van de grote afstanden die wij per dag overbruggen. Nederland reist zich gek van oost naar west en noord naar zuid en in zo’n klein landje slippen je wegen en spoorlijnen dan al snel dicht. Vanuit dat perspectief zou je kunnen zeggen dat het niet zo raar dat de Lente- c.q. Kunduz-coalitie heeft besloten de belastingvrije 19 cent te schrappen. Het levert hen bovendien een mooi bedrag op om weer aan zaken te besteden die er echt toe doen. Toch zijn er twee grote bezwaren tegen dit besluit. 

Ten eerste lijken de voorgenomen maatregelen niet erg samenhangend en effectief. Zo maakt het besluit een onlogisch onderscheid tussen woonwerk- en zakelijk verkeer; de eerste wordt wel belast, de tweede niet. Woonwerk- en zakelijk verkeer zijn echter al lang niet meer duidelijk gescheiden. We rijden met onze auto’s direct van huis naar de klant of hebben OV-kaarten voor al onze reizen. De plannen lijken juist onnodige reisbewegingen én administratie - van de afgelegde kilometers van de werknemer - in de hand te werken. Kijken we naar de aanpak van de leasewagenrijders - iedereen moet bijtelling gaan betalen, ook als je minder dan 500 kilometer per jaar privé rijdt - dan lijkt het effect zelfs averechts. Op geen enkele wijze wordt gestimuleerd dat zij hun auto’s vaker laten staan. Dan zijn er nog de OV-reizigers - onze helden - die, nadat we hen jarenlang hebben gestimuleerd om de auto laten staan, nu wel dezelfde belasting als automobilisten voor hun kiezen krijgen. 
Wellicht nog zwaarwegender is dat je je in Nederland zeer kunt afvragen of het haalbaar en wenselijk is om je tot doel te stellen dat iedere Nederlander naast zijn werk gaat wonen. Wij willen een transparante arbeidsmarkt waar afstand geen bezwaar kan zijn om werk te accepteren. We willen dat mannen en vrouwen evenveel gaan werken, en beseffen ons dat dat dan wellicht geen banen in hetzelfde dorp zullen zijn. We willen dat dorpen in de provincie aantrekkelijk blijven om te wonen, terwijl we weten dat daar onvoldoende werkgelegenheid is. 

Dat moet toch slimmer kunnen? Ik begrijp natuurlijk dat de vijf partijen dit niet in twee dagen hadden kunnen bedenken, met de donkere wolk van 3% boven het hoofd. Maar er is nog een tweede kans, in de verkiezingsprogramma’s die nu worden geschreven. Dat vraagt van partijen dat ze zich los van de bezuiniging bedenken wat hun visie is op werken en reizen. Wat wil je overeind houden en wat is overbodige ballast? Dan zou je zomaar kunnen uitkomen op een slim reisbudget dat naast de werkkostenregeling staat en waarin woonwerk- en zakelijk verkeer niet worden gescheiden; een budget waarin groene keuzes fiscaal aantrekkelijker worden en waarmee werkgevers en werknemers samen slimme keuzes kunnen maken. Wie durft?