De cao-onderhandelaar: reisleider of hostess?

Cao-onderhandelaars zijn belangrijk. Zij hebben een grote rol bij het vaststellen van arbeidsvoorwaarden van werknemers en in het verlengde daarvan invloed op de concurrentiekracht van bedrijven en de werking van de arbeidsmarkt, om maar een paar onderwerpen te noemen. Vooral vakbondsonderhandelaars, maar zeker niet alleen, lopen hierbij tegen dilemma’s aan.

Het zijn bekende dilemma’s die gaan over het verdedigen van verworven rechten versus het werken aan vernieuwing om arbeidsvoorwaarden en arbeidsmarkt aan te passen aan economische en sociale ontwikkelingen. Het vereist leiderschap om met deze dilemma’s om te kunnen gaan en werknemers mee te nemen op een weg die niet op verworven rechten doodloopt, maar hen brengt naar nieuwe vormen van werken, andere arbeidsvoorwaarden en mooier arbeidsklimaat.

Ik vraag me, zeker in het licht van de huidige pensioendiscussie, af of onderhandelaars daar wel toe in staat zijn. Zijn het echte reisleiders die mensen nieuwe dingen willen laten zien en ervaren of zijn het slechts hostesses voor wie de huidige situatie gelijk is aan de plek van bestemming ?

Een reisleider is iemand anders. Hij heeft een doel voor ogen waar hij met zijn groep heen wil. Hoe en op welke manier hij daar komt, is slechts op hoofdlijnen bekend. De weg die de reisleider en de reisgenoten begaan is afhankelijk van zaken als het weer, de samenstelling van het reisgezelschap en omstandigheden die niet op voorhand zijn te voorzien. Denk aan een ongeluk, een ziekte of een onverwacht boeiende plek die een weg waard is. De reisleider houdt met dit soort zaken rekening en stippelt op basis daarvan de route uit, helpt de reizigers bij het afleggen daarvan maar laat ze wel zelf beslissingen nemen, dingen ontdekken en soms fouten maken .Voor de een gaat dat makkelijker dan voor de ander. De reisleider dient daar alert op te zijn. Kan iedereen het wel bijbenen? Wat kan ik doen om mensen die achterop raken weer aan te laten haken? Voor wie is de reis toch te zwaar en zou een andere weg meer geschikt zijn?

Voor mij is een cao-onderhandelaar een reisleider. Hij heeft een doel voor ogen waar hij zijn reisgezelschap (de achterban) mee naar toe neemt. Dat doel zal altijd anders zijn dan de bekende, huidige situatie. Het is de taak van de onderhandelaar de noodzaak van het doel uit te leggen, samen met de achterban de route er naar toe uit te stippelen en hen te helpen bij afleggen van de route. En nogmaals, deze route gaat altijd weg van het bekende. Dat is moeilijk en soms eng, maar ook heel uitdagend en leerzaam. Het brengt ons ergens: we gaan langer doorwerken, spannend! Is de cao-onderhandelaar een hostess, dan verdedigt hij het bestaande. Dat is verleidelijk want over het algemeen hebben we het goed en zijn we gewend aan wat we hebben. Maar dan moeten we niet verbaasd zijn dat als we ons geriefelijk hotel uitkomen, de wereld is veranderd en we niet meer in staat zijn de reisleiders bij te benen.